آغاز بانکداری الکترونیک در ایران به سال ۱۳۷۰ برمی‌گردد. در همین راستا، ۱۱ سال بعد از آن، در سال ۱۳۸۱ شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی در ایران آغاز به کار کرد. در همین سال‌ها بود که دو بانک بزرگ کشور، بانک ملی ایران و بانک صادرات، سیستم یکپارچه خود را اجرا کرده و خدمات خود را به‌روز کردند. با ایجاد این نوع بانکداری مزایای بسیاری برای مشتریان فراهم شد، اما مانند هر روش دیگر، بانکداری الکترونیک علاوه بر مزایا، معایبی هم دارد. در این مطلب از درگاه پرداخت اینترنتی شپا به پرسش بانکداری الکترونیک چیست؟ شاخه‌ها، مزایا و معایب آن پاسخ خواهید داد.
تعریف بانکداری الکترونیک
با راه‌اندازی سیستم‌های شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی در ایران، صاحبان حساب‌ها دیگر مجبور نبودند برای دسترسی به حساب خود به صورت حضوری به بانکی که در آن افتتاح حساب داشتند، مراجعه کنند. این حساب‌های جدید با کد ۱۳ رقمی و به صورت کاملا منحصر به فرد برای هر بانک ایجاد شدند.
بانکداری الکترونیکی در دو نوع ارائه می‌شود:
- بانک الکترونیکی: بانک الکترونیکی موسسه‌ای است که فقط در اینترنت وجود دارد، این نوع بانک‌ها هیچگونه شعب فیزیکی‌ای ندارند.
- بانکداری دوگانه: این نوع بانک‌ها از دو نوع سنتی و اینترنتی بانکداری استفاده می‌کنند و دارای شعبات فیزیکی هستند. در بانکداری دو گانه، علاوه بر ارائه خدمات به صورت حضوری و سنتی، خدمات به صورت اینترنتی و الکترونیکی هم ارائه می‌شوند.
مطلب مرتبط
خدمات بانکداری الکترونیکی از چه طریقی ارائه می‌شود؟
در بانکداری الکترونیکی، مشتریان می‌توانند از طریق سیستم‌های رایانه شخصی، تلفن همراه و تلفن ثابت، دستگاه‌های خودپرداز (ATM) و پایانه‌های فروش از خدمات این بانک‌ها استفاده کنند. خدمات بانکداری الکترونیکی را می‌توان در سه سطح تعریف کرد:
- اطلاع‌رسانی: اولین سطح خدمات بانکداری الکترونیکی اطلاع‌رسانی است که در آن بانک‌ها اطلاعات و فرآیندهای بانکی را ازطریق شبکه‌های اطلاع‌رسانی عمومی یا خصوصی معرفی می‌کنند.
- تعاملی: در سطح خدمات تعاملی، بانکداری الکترونیکی، ارتباط بین مشتریان و بانک را فراهم می‌کند. در این سطح ابزارهای امن برای کنترل دسترسی مشتریان به شبکه بانکی ارائه می‌شود.
- تراکنشی: بانکداری الکترونیکی در سطح تراکنشی متناسب با نوع اطلاعات و ارتباطات خود بالاترین میزان ریسک را دارد. در این سطح مشتریان می‌توانند در ارتباط متقابل عملیات‌های مختلف مانند صورت حساب، صدور چک، چک صیادی، انتقال وجه و ارائه صورت حساب را انجام دهند.
شاخه‌های بانکداری الکترونیکی
برحسب نیازهای بازار، بانکداری الکترونیک با شاخه‌های مختلف ارائه می‌شود:
- بانکداری الکترونیکی مبتنی بر تلفن همراه: در این شاخه از خدمات الکترونیکی، مشتریان می‌توانند با استفاده از تلفن همراه خود به صورت ۲۴ ساعته و بدون نیاز به مراجعه حضوری، از خدمات بانک‌ها استفاده کنند. این خدمات شامل بررسی اطلاعات حساب، انتقال وجه، پرداخت قبض و سایر عملیات بانکی مورد نیاز می‌شوند.
- تلفن بانک: خدمات ارائه شده توسط تلفن بانک‌ها شامل دریافت موجودی، گرفتن سه گردش آخر، ارسال صورت حساب با فکس، پرداخت قبض، پراخت کردن فیش بیمه، غیرفعال کردن کارت بانکی، عملیات تغییر رمز و غیره می‌شوند. این خدمت با استفاده از شماره حساب رمز حساب، یا شماره کارت و رمز دوم کارت، قابل دسترس است.
- بانکداری فکس: در این شاخه مشتریان می‌توانند از طریق نمابر یا همان فکس، اطلاعات مورد نیاز کاربران مانند موجودی حساب یا اطلاعات دیگر را منتقل کنند.
- بانکداری مبتنی بر دستگاه‌های خودپرداز: در این شاخه، مشتریان می‌توانند با استفاده از چندین کارت برای چند بانک دلخواه خود از خدمات ارائه شده توسط دستگاه‌های خودپرداز استفاده کنند.
- خدمات مبتنی بر شعب الکترونیک بانک: شعب الکترونیکی بانک‌ها به‌صورت ۲۴ ساعته و بدون دخالت انسانی راه‌اندازی شده‌اند.
- مبتنی بر پایانه‌های فروش و دستگاه‌های کارت خوان: مشتریان می‌توانند برای دریافت وجه در فروشگاه‌های سنتی و اینترنتی، دریافت موجودی و خرید شارژ، از دستگاه‌های کارتخوان استفاده کنند.
مزایای بانکداری الکترونیکی
بانکداری الکترونیکی مزایای متعددی دارد، اما مهم‌ترین آن‌ها ارائه خدمات بانکی به‌صورت ۲۴ ساعته است. انواع مزایای این نوع بانکداری را در ادامه بررسی می‌کنیم:
- افتتاح حساب آسان
- کاربرد بهتر و آسان‌تر، برای مثال پرداخت راحت قبوض و انتقال وجه
- گزارش تراکنش‌ها
- صرفه جویی در زمان، عدم نیاز به مراجعه حضوری و ایستادن در صف‌های طولانی
- بدون محدودیت زمانی، در تمامی روزهای هفته و به صورت ۲۴ ساعته در دسترس هستند.
- کنترل حساب، گردش و موجودی حساب در هر زمان و مکان امکان‌پذیر است.
- خدمات گسترده
- امنیت
- پشتیبانی، با استفاده از روش‌های مختلف مانند تلفن، ایمیل، چت آنلاین و راه‌های دیگر می‌توانید با بانک‌ها در ارتباط باشید.
معایب بانکداری الکترونیکی
اما همانطور که گفتیم، بانکداری الکترونیکی علاوه بر مزایای مختلف معایبی هم دارد:
- مهم‌ترین عیب بانکداری الکترونیکی آن است که شروع کردن برای استفاده از آن بسیار سخت است. استفاده از نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌ها درابتدا کمی گیج‌کننده به نظر می‌رسد.
- در بانکداری الکترونیکی این موضوع را هم باید در نظر داشته باشید که دسترسی به حساب‌ها در این بانکداری تنها از طریق اینترنت امکان‌پذیر است. در واقع، بدون وجود اینترنت نمی‌توانید از خدمات بانک‌ها استفاده کنید.
- در این روش دسترسی سارقان اینترنتی به اطلاعات حساب‌ها بسیار آسان‌تر است. در نتیجه، احتمال هک حساب بالا می‌رود.
- در هنگام انجام عملیات، قطعی اینترنت یا ضعیف بودن آن به تراکنش‌های ناموفق منجر می‌شود.
- در بسیاری از مواقع تغییرات زیرساختی بانک‌ها باعث می‌شود تا سرور این بانک‌ها از دسترس خارج شوند.
- برخی از سرویس‌های ارائه‌دهنده خدمات بانکی در طی روز حدود دو یا سه بار پیامک ارسال می‌کنند. این موضوع برای بسیاری از کاربران ناخوشایند است.
- ابزارها و اپلیکیشن‌هایی که در بانکداری الکترونیکی استفاده می‌شوند به طور مداوم به بروزسانی نیاز دارند.
تفاوت بانکداری الکترونیکی با اتوماسیون بانکی در چیست؟
اتوماسیون بانکی به شرایطی گفته می‌شود که شما وارد یک بانک می‌شوید و به این موضوع پی می‌برید که بیشتر کارمندان، کارهای بانکی را از طریق رایانه انجام می‌دهند. این ویژگی را نباید با بانکداری الکترونیکی اشتباه بگیرید. در اتوماسیون بانکی، زیرساخت‌های بانکی تغییر نمی‌کنند، در این شرایط فقط از کامپیوتر برای آسان کردن محاسبات مربوط به حساب‌ها استفاده می‌شود. این درحالی است که در بانکداری الکترونیکی زیرساخت‌های بانکی تغییر می‌کنند. در این نوع بانکداری نیازی به مصرف کاغذ نیست بلکه تمام کارها از طریق دستورهای کامپیوتری انجام می‌شوند.
حرف آخر
بیش از ۳۰ سال است که از تاسیس بانکداری الکترونیکی در ایران می‌گذرد، طی این سال‌ها این نوع بانکداری بسیار پیشرفت کرده و برای مشتریان در مورد استفاده از خدمات بانکی به صورت ۲۴ ساعته بسیار مفید عمل کرده است. در این مقاله با انواع بانکداری الکترونیکی و مزایا و معایب آن آشنا شدید، نظر شما درمورد بانکداری الکترونیک چیست؟
نظر کاربران